Λοίμωξη από β-ΑΙΜΟΛΥΤΙΚΟ ΣΤΡΕΠΤΟΚΟΚΚΟ ΟΜΑΔΑΣ Α
(β-Haemolytic Streptococcus A, Streptococcus pyogenes)
Διεθνή Επιδημιολογικά Δεδομένα/Πολιτικές Διαχείρισης & Αντιμετώπισης
Γράφει η κα Ελένη Σταματοπούλου*
Ο στρεπτόκοκκος ο πυογόνος είναι Gram-θετικός κόκκος αερόβιος.
Ο ξενόγλωσσος όρος «Streptococcus» έχει ελληνική προέλευση καθόσον
σε μικροσκοπικά παρασκευάσματα πολλές φορές εμφανίζεται με χαρακτηριστική διάταξη αλυσίδων (στρεπτών).
Βρίσκεται στο ρινοφάρυγγα και στο δέρμα.
Ποσοστό περίπου 5% των υγιών ατόμων έχουν το μικρόβιο αυτό στο λαιμό τους χωρίς να έχουν λοίμωξη (υγιείς φορείς).
Τους χειμερινούς μήνες οι υγιείς φορείς φθάνουν το 20%.
Δεν επιβιώνει στο εξωτερικό περιβάλλον.
Μεταδίδεται από τα άτομα που πάσχουν από φαρυγγοαμυγδαλίτιδα
ή είναι υγιείς φορείς, με το φτάρνισμα, το βήχα και λιγότερο με την ομιλία.
Άτομα που πάσχουν, μεταδίδουν πολύ πιο εύκολα στα άτομα του περιβάλλοντος απ’ ότι οι φορείς,
ενώ μετά από θεραπεία 2 ημερών η μετάδοση είναι πολύ δύσκολη.
Η μετάδοση γίνεται και με άμεση επαφή, όταν υπάρχουν δερματικές λοιμώξεις που οφείλονται στο μικρόβιο αυτό.
Ο χρόνος επώασης είναι 2-4 ημέρες για τις οξείες λοιμώξεις.
Της Ελένης Σταματοπούλου, PhD(c), Πρώην Στέλεχος ΚΕΕΛΠΝΟ |
Σύμφωνα με διεθνή επιδημιολογικά δεδομένα στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο, όπως αναφέρει το CDC προκαλούνται περίπου 11.000–24.000 σοβαρές περιπτώσεις διηθητικής νόσου GAS, επιπρόσθετα το CDC εξετάζει την αύξηση των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο της διεισδυτικής ομάδας Α (iGAS) μεταξύ των παιδιών στις Ηνωμένες Πολιτείες για τα έτη 2022–2023. Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2022 τα επίπεδα μόλυνσης με iGAS έδειξαν ότι στα παιδιά αυξήθηκαν νωρίτερα στη σεζόν (Σεπτέμβριος έως Νοέμβριος) από ό,τι σε ένα τυπικό έτος, εμφανίστηκαν ταυτόχρονα με την αύξηση των αναπνευστικών ιών (π.χ. γρίπη, αναπνευστικό συγκυτιακό ιό [RSV]) και λιγότερο σοβαρές ήταν οι λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α και ήταν υψηλότερα από τα επίπεδα πριν από την πανδημία του COVID-19 σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2023 οι λοιμώξεις από iGAS παρέμειναν υψηλές στα παιδιά σε ορισμένες περιοχές της χώρας ακόμη και μετά τη μείωση των ιών του αναπνευστικού ενώ σε ορισμένες περιοχές της χώρας παρατηρείται αύξηση των μολύνσεων από iGAS σε ενήλικες, ιδιαίτερα σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω.
Ακολούθως σύμφωνα με άλλα διεθνή επιδημιολογικά δεδομένα οι χώρες που έχουν αναφέρει περιστατικά λοίμωξης για τη διηθητική στρεπτοκοκκική νόσο της ομάδας Α (iGAS) είναι: α) η Δανία: η επίπτωση από iGAS κορυφώθηκε τον Ιανουάριο του 2023 (50/100.000 πληθυσμού) και επί του παρόντος μειώνεται, αλλά παραμένει υψηλότερη από ό,τι έχει αναφερθεί από το 2018. Η σηψαιμία είναι η πιο κοινή κλινική εμφάνιση τόσο σε ενήλικες αλλά και σε παιδιά, β) η Ιρλανδία: σύμφωνα με το Κέντρο Παρακολούθησης και Προστασίας της Υγείας (Health Protection Surveillance Center – HPSC) από τις 2 Οκτωβρίου 2022 έως τις 25 Φεβρουαρίου 2023, αναφέρθηκαν 152 περιπτώσεις iGAS, εκ των οποίων οι 56 ήταν <18 ετών και οι 48 <10 ετών. Τα παιδιατρικά κρούσματα αντιπροσωπεύουν το 37% όλων των περιπτώσεων iGAS, το οποίο είναι υψηλότερο από το αναμενόμενο κατά 25% πριν από την πανδημία. Επιπρόσθετα από τον Οκτώβριο του 2022, έχουν αναφερθεί έξι παιδικοί θάνατοι από iGAS και 10 θάνατοι σε ενήλικες, γ) το Ηνωμένο Βασίλειο: σύμφωνα με τα πρόσφατα δεδομένα μέχρι και 28 Φεβρουαρίου του 2023, η Υπηρεσία Ασφάλειας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (UK Health Security Agency) ανέφερε 2.606 νέα κρούσματα οστρακιάς. Από την αρχή της σεζόν, ανακοινώθηκαν συνολικά 47.084 κρούσματα οστρακιάς από την εβδομάδα 37 έως την όγδοη εβδομάδα (περίοδος 2022 έως 2023), με κορύφωση τα 9.886 κρούσματα όπου επιβεβαιώθηκαν την εβδομάδα 49 (2022). Γενικότερα έχουν καταγραφεί 285 θάνατοι που σχετίζονται με τη διηθητική στρεπτοκοκκική νόσο της ομάδας Α (iGAS) σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Μεταξύ αυτών τα 185 άτομα καταγράφηκαν σε ηλικίας 65 ετών και άνω ενώ τα 34 ήταν σε παιδιά ηλικίας 14 ετών και κάτω. Επιπρόσθετα παρατηρήθηκε αύξηση της διηθητικής στρεπτοκοκκικής νόσου της ομάδας Α (iGAS) και οστρακιά στις χώρες της EU/EEA και στο Ηνωμένο Βασίλειο, από τις 2 Δεκεμβρίου του 2022 συμπεριλαμβανομένων και σχετικών θανάτων. Ορισμένες χώρες της EU/EEA κατέγραψαν αύξηση στον αριθμό των περιπτώσεων διεισδυτικής νόσου από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α σε παιδιά ηλικίας <10 ετών, εντός του έτους 2022, ιδιαίτερα από τον Σεπτέμβριο και μετά. Στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, η αύξηση των κρουσμάτων της διηθητικής στρεπτοκοκκικής νόσου της ομάδας Α (iGAS) σε παιδιά ήταν αρκετές φορές υψηλότερη από τα προ-πανδημικά επίπεδα για την αντίστοιχη χρονική περίοδο.
Αναφέρθηκε επίσης αύξηση των κρουσμάτων iGAS εκτός από την Γαλλία, στην EU/EEA, την Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες και τη Δανία. Άλλες χώρες της EU/EEA έχουν αναφέρει αύξηση των κρουσμάτων iGAS σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο, αλλά με χαμηλότερη επίπτωση από ό,τι πριν από την πανδημία. Οι ηλικιακές ομάδες που επηρεάζονται περισσότερο είναι παιδιά <10 ετών και άτομα ηλικίας >65 ετών. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι περιπτώσεις για την οστρακιά και την iGAS κορυφώθηκαν την προ-χριστουγεννιάτικη περίοδο τον Δεκέμβριο του 2022, ακολουθούμενη από πτωτική τάση τον Ιανουάριο του 2023. Στις 12 Δεκεμβρίου 2022, το ECDC πραγματοποίησε την συνεργασία με το Περιφερειακό Γραφείο του Παγκόσμιου οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) καθώς και η Ευρώπη συμβουλεύει τις χώρες να παραμείνουν σε επαγρύπνηση έναντι των αυξήσεων των μολύνσεων από GAS και iGAS ώστε να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των γονέων μικρών παιδιών.
Σύμφωνα με όλα τα ανωτέρω προκαλεί μια ποικιλία λοιμώξεων/εκδηλώσεων, οι περισσότερες από τις οποίες συνοδεύονται με πυρετό, όπως πυώδη φαρυγγίτιδα-αμυγδαλίτιδα (φαρυγγοαμυγδαλίτιδα/strep throat) (ευθύνεται για το 10-15% των περιπτώσεων), ωτίτιδα, επιλόχειο πυρετό, μαστίτιδα, μηνιγγίτιδα και σηψαιμία (κυρίως στα νεογνά), λοιμώξεις του δέρματος όπως θυλακίτιδα, ερυσίπελας, κυτταρίτιδα, μολυσματικό κηρίο, μυοσίτιδα. Ορισμένα στελέχη του πυογόνου στρεπτόκοκκου, τα οποία παράγουν μια τοξίνη που λέγεται ερυθρογόνος, προκαλούν την οστρακιά/scarlet fever (νόσο με γενικευμένο εξάνθημα και πυρετό). Μετά την αποδρομή της η λοίμωξη αφήνει ανοσία για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Τα στελέχη του πυογόνου στρεπτόκοκκου που παράγουν πυρετογόνους τοξίνες, προκαλούν το σύνδρομο τοξικής καταπληξίας, σοβαρότατη έως και θανατηφόρο επιπλοκή. Γενικότερα οι επιπλοκές της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης είναι πολύ σπάνιες, αλλά πολλές φορές πολύ σοβαρές, και γι΄ αυτό απαιτείται πάντα θεραπευτική αγωγή των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων.
Μια έως τέσσερις εβδομάδες μετά από στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα ή οστρακιά, αν δεν χορηγηθεί θεραπεία, μπορεί να εμφανισθεί οξεία σπειραματονεφρίτιδα ή ρευματικός πυρετός. Οι επιπλοκές αυτές είναι συνέπεια μιας μη φυσιολογικής απάντησης του ανοσιακού συστήματος σε λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο σε άτομα με γενετική προδιάθεση, ενώ τα συμπτώματα που θα παρουσιάσει το πάσχον άτομο είναι ανάλογα με το είδος της λοίμωξης που θα του προκαλέσει το βακτήριο. Η φαρυγγοαμυγδαλίτιδα εκδηλώνεται με πυρετό, κυνάγχη (πονόλαιμο), δυσκαταποσία, διόγκωση των αμυγδαλών με λευκωπό επίχρισμα, διόγκωση των λεμφαδένων και αιμορραγικά στίγματα (πετέχειες) στην υπερώα. Ακολούθως ο ρευματικός πυρετός εκδηλώνεται:
α) με αρθρίτιδα μεταναστευτική (από άρθρωση σε άρθρωση), όπου προσβάλλονται μεγάλες αρθρώσεις (γόνατα, αγκώνες, αστράγαλοι, ώμοι),
β) με προσβολή του περικαρδίου και εμφάνιση περικαρδίτιδας που εκδηλώνεται με οπισθοστερνικό πόνο πυρετό και ταχυκαρδία. Η προσβολή του μυοκαρδίου η οποία εάν είναι σοβαρή μπορεί να προκαλέσει καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ η προσβολή του ενδοκαρδίου είναι η σοβαρότερη επιπλοκή λόγω προσβολής των βαλβίδων. Στην οξεία φάση μπορεί να προκληθεί ανεπάρκεια των βαλβίδων/στένωση ιδιαίτερα της μιτροειδούς. Σε απώτερο χρόνο η φλεγμονή προκαλεί στένωση των βαλβίδων. Αναλυτικότερα στην καρδιά εμφανίζεται πανκαρδίτιδα λόγω προσβολής του ενδοκαρδίου, μυοκαρδίου και περικαρδίου. Οι καρδιακές βλάβες οφείλονται σε ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού έναντι των αντιγόνων του στρεπτόκοκκου. Στο μυοκάρδιο αναπτύσσονται τα οζίδια του Aschoff όπου είναι η κύρια παθολογοανατομική βλάβη του ρευματικού πυρετού.
γ) με χορεία – νόσο του νευρικού συστήματος.
Η οξεία σπειραματονεφρίτιδα εκδηλώνεται με ολιγουρία και αιματουρία. Αν δεν γίνει θεραπεία ή μείνει απαρατήρητη μπορεί να καταλήξει σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια σε μεγάλη ηλικία.
Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει διεισδυτική νόσο στον άνθρωπο (iGAS-invasive Group A Streptococcus), δηλαδή πολύ σοβαρή λοίμωξη, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω καθώς χωρίς την κατάλληλη και άμεση αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο. Μορφές διεισδυτικής νόσου του βακτηριδίου αποτελούν η νεκρωτική απονευρωσίτιδα (necrotizing fasciitis) και το στρεπτοκοκκικό σύνδρομο τοξικής καταπληξίας (Streptococcal Toxic Shock Syndrome).
Τόσο η διαγνωστική και η θεραπευτική προσέγγιση είναι σημαντικές καθώς επίσης και η προφύλαξη/πρόληψη. Σύμφωνα με το ECDC ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (GAS) θεωρείται η πιο κοινή αιτία βακτηριακής φαρυγγίτιδας σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τα μικρότερα αδέρφια των προσβεβλημένων παιδιών. Η επίπτωση της φαρυγγίτιδας συνήθως κορυφώνεται κατά τους χειμερινούς μήνες και στις αρχές της άνοιξης. Συχνά αναφέρονται κρούσματα σε νηπιαγωγεία και σχολεία. Η GAS φαρυγγίτιδα διαγιγνώσκεται εύκολα με ταχεία εξέταση ανίχνευσης αντιγόνου (Strep Test: Rapid) ή/και η βακτηριακή καλλιέργεια αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά και υποστηρικτική φροντίδα. Η καλή υγιεινή των χεριών και η γενική προσωπική υγιεινή (π.χ. αποφυγή κοινής χρήσης σκευών, ποτηριών και προσωπικών αντικειμένων κ.λπ.) μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της μετάδοσης. Οι λοιμώξεις από διηθητική στρεπτοκοκκική νόσο της ομάδας Α (iGAS) είναι σπάνιες λοιμώξεις που απειλούν τη ζωή και περιπλέκουν την απλή οστρακιά ή τη φαρυγγίτιδα. Παιδιά που αναρρώνουν από ιογενείς λοιμώξεις, π.χ. ανεμευλογιά, η γρίπη κ.λπ. διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν λοίμωξη από iGAS.
Αυτή την περίοδο τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η αύξηση των περιπτώσεων iGAS δεν σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο ή νέο στέλεχος ή με αύξηση της αντοχής του GAS στα αντιβιοτικά.
Η μέθοδος εκλογής για τη διάγνωση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων είναι η μικροσκόπηση και η καλλιέργεια κλινικού δείγματος από την εστία της λοίμωξης. Στην στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, εναλλακτικός τρόπος διάγνωσης είναι η ανίχνευση του στρεπτοκοκκικού αντιγόνου από το φαρυγγικό επίχρισμα με διάφορες ταχείες ανοσοβιολογικές μεθόδους, ο έλεγχος του τίτλου των αντισωμάτων έναντι της στρεπτολυσίνης Ο (ASΟ) έχει μόνο αναδρομική ισχύ, ενώ ο προσδιορισμός της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) έχει διαγνωστική αξία. Φάρμακο εκλογής για τη θεραπεία της στρεπτοκοκκικής αμυγδαλίτιδας είναι η πενικιλίνη. Εναλλακτικά χορηγούνται αμπικιλλίνη ή αμοξυκιλίνη-κλαβουλανικό. Για ασθενείς με αλλεργία στην πενικιλίνη, τα συνιστώμενα σχήματα περιλαμβάνουν κεφαλοσπορίνες (π.χ. κεφαλεξίνη, κεφαδροξίλη), κλινδαμυκίνη, αζιθρομυκίνη και κλαριθρομυκίνη. Μερικές φορές η θεραπεία αποτυγχάνει και χορηγούνται κατόπιν ιατρικών οδηγιών και άλλα αντιβιοτικά. Στις αναπτυγμένες χώρες σήμερα είναι σπάνιες οι λοιμώξεις, λόγω της μεγάλης χρήσης της πενικιλίνης για τη θεραπεία των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρούνται και στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Μετά τη λοίμωξη δημιουργούνται προστατευτικά αντισώματα. Πρέπει να συμβουλεύονται αμέσως γιατρό τα άτομα με φαρυγγίτιδα ή λοιμώξεις στο δέρμα. Επειδή όμως υπάρχουν πολλοί τύποι του μικροβίου στην ουσία δεν υπάρχει πλήρης ανοσία στις νέες λοιμώξεις. Ωστόσο με την πάροδο της ηλικίας η συχνότητα των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο μειώνεται αισθητά. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εμβόλιο, γίνονται όμως προσπάθειες για την παρασκευή του. Για την προφύλαξη πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προσωπικής υγιεινής, όπως αναφέρθηκε. Η χρήση μαντηλιού κατά το βήχα και το φτάρνισμα μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης του μικροβίου. Τα χέρια πρέπει να πλένονται μετά από το φτάρνισμα ή το βήχα, καθώς και πριν από το φαγητό. Σύμφωνα με το CDC ο καλύτερος τρόπος για να προστατευθείτε από τη λοίμωξη από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α είναι να εφαρμόζετε καλή υγιεινή, όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών. Επιπρόσθετα θα πρέπει να δίνεται έμφαση ως σημαντικά προστατευτικά μέτρα ο καλός αερισμός των εσωτερικών χώρων κατά τη χειμερινή περίοδο. Τα σχολεία και οι άλλες εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις όπου αναφέρονται λοιμώξεις θα πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες καθαρισμού και απολύμανσης τόσο για τα παιχνίδια αλλά και τις επιφάνειες που αγγίζονται συχνά.
Σύμφωνα με τις δράσεις του ECDC δημιουργήθηκε το Epipulse (European surveillance portal for infectious diseases) όπου καλούνται οι χώρες της EU/EEA και το Ηνωμένο Βασίλειο να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τις λοιμώξεις από GAS και iGAS. Επιπλέον, σε συνεργασία με το Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη, το ECDC έχει διαύλους επικοινωνίας με χώρες της EU/EEA και το Ηνωμένο Βασίλειο μέσω του EpiPulse σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση που σχετίζεται με τις λοιμώξεις από GAS και iGAS. Σε συνεργασία με το Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη, το ECDC δημοσίευσε επίσης μια είδηση που συμβουλεύει τις χώρες να επαγρυπνούν έναντι των αυξήσεων των μολύνσεων από GAS και iGAS και να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των γονέων μικρών παιδιών. Το ECDC συνεχίζει να παρακολουθεί αυτό το συμβάν μέσω των δραστηριοτήτων του.
Εν κατάκλείδι είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι λοιμώξεις από iGAS δεν επιτηρούνται από το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης νοσημάτων στη χώρα μας, και δεν είναι εφικτό να εκτιμηθεί το συνολικό επίπεδο κυκλοφορίας στην κοινότητα. Παρόλα αυτά, λόγω της αύξησης των κρουσμάτων iGAS διεθνώς, ο ΕΟΔΥ έχει ενημερώσει τις Υπηρεσίες Υγείας της χώρας μας να δηλώνουν όλα τα περιστατικά iGAS από τις αρχές του έτους 2023.
Σε περίπτωση νοσηλείας ή θανάτου, περιστατικού με λοίμωξη από διεισδυτικό στρεπτόκοκκο ομάδας Α θα πρέπει να ενημερωθεί άμεσα το Τμήμα Νοσημάτων που προλαμβάνονται με εμβολιασμό και συγγενών λοιμώξεων, της Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για Λοιμώδη Νοσήματα του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) προκειμένου να γίνει διερεύνηση των επαφών και λήψη μέτρων Δημόσιας Υγείας και επιπλέον να συλλεγούν τα επιδημιολογικά δεδομένα για το νόσημα. Η δήλωση των κρουσμάτων από διεισδυτικό στρεπτόκοκκο ομάδας Α γίνεται με την ίδια διαδικασία δήλωσης των νοσημάτων, μέσω του ειδικού Δελτίου δήλωσης διεισδυτικής λοίμωξης από στρεπτόκοκκο ομάδας Α (iGAS).
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Χατζηπαναγιώτου Στέλιος Π. και Λεγάκης Νικόλαος Ι. ΤΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Αθήνα 2013.
ISBN: 978-960-93-4749-5 - EpiPulse – the European surveillance portal for infectious diseases. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). 22 Jun 2021. Available at: http://bitly.ws/JaHP
- Στρεπτόκοκκος ομάδας Α (Streptococcus Pyogenes). Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Available at: http://bitly.ws/J67x
- Increase in Invasive Group A Strep Infections, 2022–2023. Group A Streptococcal (GAS) Disease. Strep Throat: All You Need to Know. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Available at: http://bitly.ws/JaKF
- Group A Streptococcus Infections. Infection Control. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Available at: http://bitly.ws/JaLJ
- COVID-19 pandemic’s impact on group A strep infections. Increase in Invasive Group A Strep Infections, 2022–2023. Group A Streptococcal (GAS) Disease. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Available at: http://bitly.ws/JaNx
- Increase in Invasive Group A Strep Infections, 2022–2023. Group A Streptococcal (GAS) Disease. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Available at: http://bitly.ws/JaQt
- Streptococcus pyogenes (group A Streptococcus). Streptococcus Laboratory. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Available at: http://bitly.ws/JaRp
- Increase in invasive Group A streptococcal infections among children in Europe, including fatalities.
World Health Organization (WHO). Available at: http://bitly.ws/JaUb
- Group A Streptococcus: reinstatement of NICE sore throat guidance for children and young people and withdrawal of NHS England interim guidance. 16 February 2023. Publication reference: PR00247. Available at: http://bitly.ws/JaW4
- UK guidelines for the management of contacts of invasive group A streptococcus (iGAS) infection in community settings. UK Health Security Agency. Version 2.0 March 2023. Available at: http://bitly.ws/JaZq
- Increase in Invasive Group A streptococcal infections among children in Europe, including fatalities. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Available at: http://bitly.ws/Jb54
* PhD (c), MSc Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας & Κοινωνικής Πρόνοιας Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής & Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λειτουργός Δημόσιας Υγείας, Εκπαιδευτικός, RN Γ.Ν.Α. ΚΑΤ, Ακαδημαϊκή Υπότροφος Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (Πα.Δ.Α.), Μέλος Ελληνικής Εταιρείας Εσωτερικής Παθολογίας, Member PCRS-UK
Πρώην Στέλεχος ΚΕΕΛΠΝΟ (νυν ΕΟΔΥ)Υπουργείο Υγείας
Τηλ.: 694.68.75.519
698.18.30.069
https://bisc.uniwa.gr/profile/stamatopoyloy-eleni/
https://bisc.uniwa.gr/wp-content/uploads/sites/99/2020/06/GetFileAttachment-16.pdf
